Vecht, vlucht of bevries jij?

Over verdedigingsmechanisme en efficiënte communicatie.

Herken jij dat je in een panieksituatie vlucht, vecht of bevriest? Hoe werkt dat bij jou in werksituaties?
Dit blog gaat over de verschillen in de automatische reactie van mensen op heftige situaties. We willen onszelf beschermen door direct te reageren. Dit gaat enorm snel in ons brein en kent dus een vrij intuïtief element.

Al een tijdje wilde ik over deze automatische reacties bloggen omdat het in coachsessies vaak aan de orde komt. Maar ik wist nog niet precies wat ik verder met het blog wilde, behalve er aandacht aan schenken en mensen bewust maken van de drie verschillende reacties.

Overlijden van een bijzonder empathische man

Nu wil het geval dat op 26 mei 2017 Dr. David Daniels overleed. Hij was de founding father of Enneagram Worldwide. Een man die met zijn compassie anderen belevendigde. Toen ik het bericht van zijn overlijden vernam, verwerkte ik dit door stil te staan bij zijn waardevolle wijsheid en besloot dat dit blog een eerbetoon aan David zou worden.

David Daniels

Wat brengt het lezen jou? De oplossing om efficiënte communicatie te integreren in je werkdag. David had namelijk een heel heldere focus op het praktiseren van persoonlijke en professionele ontwikkeling. Daarom kies ik ervoor om dit blog aan te laten sluiten op zijn laatste blog over hoe je tot ontwikkeling komt, over hoe je eenvoudige oefeningen integreert in je (werk)dag.

Vluchten, vechten en bevriezen

Even terug naar het onderwerp over je eerste neiging in een crisissituatie. Bij acute hevige angst en stress reageren dieren en mensen met een automatisch verdedigingsmechanisme. In het engels spreken we respectievelijk over een (je wellicht bekende) fight-flight-or-freeze response.

  • vluchten: maken dat je weg komt, weg van de plek des onheils!
  • vechten: in de verdediging schieten en letterlijk of figuurlijk het gevecht aan gaan.
  • bevriezen of verstijven: niet tot actie kunnen komen, als een haas die in de koplampen van de aanrijdende auto kijkt en stil op de weg blijft zitten. Deze reactie is zeldzamer dan bovenstaande twee.

Mengvormen van deze drie reacties zijn tevens mogelijk. Ons lichaam produceert grote hoeveelheden cortisol en adrenaline aan met als gevolg dat je bloeddruk en hartslag omhoog gaan en je zintuigen scherper waarnemen. Het helpt ons om te gaan met de stress.

Welke van de drie is jouw natuurlijke reactie bij stress? Wat is je eerste automatische neiging?

Stimulus en respons

Met dit onderwerp richten we onze aandacht direct op de psychologie. Het woord respons viel net al. Respons is je reactie op de stimulus; de situatie. De Russische fysioloog Ivan Pavlov onderzocht dit effect in de eerste jaren van de 20ste eeuw bij honden. Hij ontdekte het mechanisme van conditionering, welke een verzamelterm is voor leerprocessen waardoor een organisme zich aanpast aan de omgeving. Geconditioneerd gedrag verwijst letterlijk naar gedrag dat in functie staat van condities of omgevingstoestanden, met andere woorden van de context.

Automatisch of bewust?

De honden van Pavlov begonnen automatisch te kwijlen tijdens zijn experiment bij het horen van een tikkend geluid omdat ze ondertussen de associatie met eten hadden gemaakt.
Zo werkt het bij ons ook, we conditioneren gedrag door eerdere ervaring. Een kind huilt niet als hij voor het eerst een arts met een spuit ziet. Na een nare ervaring kan dit wel het geval zijn. Soms helpt de geconditioneerde reactie om te gaan met de situatie. Het wordt een coping mechanisme.

Maar automatische reacties kosten ons ook iets. We zetten ze niet alleen in tijdens een crisis maar ook soms onbewust als de werkdruk hoog is of een gesprek met een collega ingewikkeld wordt. Wat zou haar reactie zijn, als ze jou ziet vluchten, bevriezen of vechten?
We verweren ons al terwijl het misschien niet eens nodig is. We schieten al in angst terwijl nog te bezien valt of dit iets oplevert of iets kost. Iedere keer als je afweersysteem aan gaat, sta je op scherp. Je verliest daarmee energie en tijd.

Ontvankelijk en present blijven.

Dat verlies brengt ons bij de wijsheid van David Daniels. Want, hoe kunnen we omgaan met potentiële stress zonder ons erin te verliezen? Door stil te staan om bewust te kunnen kiezen tussen al dan niet in de stress schieten. Een van zijn vele quotes is:

May I live this day in love’s kindness,
companioned with non-judgmental receptivity and presence,
in each and every moment.

– Dr. David Daniels MD

Misschien klinkt het je soft in de oren, maar we hebben het hier nog steeds over efficiënte communicatie. Laat ik de elementen uit zijn quote nader toelichten.

  • Love’s kindness: liefdevolle vriendelijkheid brengt dat we respect voor collega’s op kunnen brengen en voorkomt dus conflicten.
  • Non-judgemental receptivity: is een ontvankelijke attitude waarin je open kunt staan voor wat er op je af komt. Je vult situaties niet in vanuit oude negatieve ervaringen en associaties. Weerstand, vooroordelen of aannames kunnen we op deze manier ontspannen. Door de open ontvankelijkheid blijft de communicatie met je collega of team wederkerig. Hiermee voorkom je een tijdrovende impasse in de samenwerking.
  • Presence: kan vertaald worden met het nederlandse present of aandachtig zijn. We doelen hiermee op in het hier-en-nu aanwezig zijn. Dit laat zich lastig vertalen op papier, in trainingen laat ik de meerwaarde hiervan ervaren. Present zijn heeft een directe link met mindfulness wat momenteel succesvol binnen organisaties wordt ingezet. Tijdens mindful werken ben je bewust van je zintuigen en lichamelijke signalen. Dit brengt een heldere focus. De sterke concentratie verlaagd stress en een hoge werkdruk.

Hoe rust en focus te integreren?

Uit onderzoek bleek de meerwaarde van werken vanuit deze drie kernprincipes. Wanneer ik in trainingen de nadruk leg op even stil staan om te reflecteren, geven deelnemers vaak aan dat ze dit niet willen omdat het tijd kost. Echter, een van de resultaten na de trainingen is, dat ze hebben ervaren dat het tegendeel waar is. Af en toe een minuut stil staan en je gedachten tot rust brengen, maakt dat je daarna productiever aan het werk kunt gaan. Echt pauzes inlassen waarin je kunt ontspannen, zorgt voor een werkdag die in balans is en je ruimte geeft in de planning en helderheid in prioriteren.

Dus hoe implementeren we (één van) de drie kernprincipes van David Daniels? Door af en toe even stil te staan en er aandacht aan te geven. Het helpt wanneer je het koppelt aan iets dat je vaak doet op een dag. Bijvoorbeeld tijdens het drinken van koffie of thee. Het drinken fungeert dan als anker voor de liefdevolle vriendelijkheid, ontvankelijke attitude en present aanwezig zijn. Hoe vaker we hiermee oefenen, des te sneller we los komen van onze oorspronkelijke conditionering van jagen en ploeteren en we de werkdruk en stress verlichten.
Daarom ben ik dankbaar dat ik het werk van David door mag geven en mensen mag begeleiden naar meer werkplezier en een evenwichtige balans tussen werk en privé.

Ik ben nieuwsgierig naar welke kernprincipe jij in gaat zetten in je werkdag. Wat voegt het toe aan jouw productiviteit? Wil je jouw antwoord met me delen het in onderstaand commentaarveld? Zo inspireer je anderen en realiseren we samen efficiënte communicatie voor meer werkplezier.

Om mijn dankbaarheid voor je input te tonen, stuur ik jou de

7-daagse challenge; Timemanagement

Met deze gratis challenge kun je zelf aan het werk.
Aan de hand van zelfreflectievragen en oefeningen, ontwikkel je meer efficiëntie met als resultaat minder werkdruk en stress.

Bedankt voor je aandacht.
Op jouw professionele groei!

Delen via FacebookDelen via TwitterDelen via Google+Delen via LinkedInDelen via E-mail

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

« »